سفارش تبلیغ
صبا ویژن
مدیر وبلاگ
 
آمار واطلاعات
بازدید امروز : 81
بازدید دیروز : 99
کل بازدید : 752799
کل یادداشتها ها : 965
خبر مایه


طول ناحیه در قالب بزرگتر از حد مجاز

 

شیطان

شیطان نزد پیامبران الهى مى آمد و بیشتر از همه با حضرت یحیى انس ‍ داشت .

روزى حضرت یحیى به او گفت :من از تو سؤالى دارم.

شیطان در پاسخ گفت :مقام تو بالاتر از آن است که سؤال تو را جواب ندهم ، هر چه مى خواهى بپرس ‍ پاسخت را خواهم داد.

حضرت یحیى گفت: دوست دارم دامهایت را که به وسیله آنها فرزندان آدم شکار کرده و گمراه مى‌کنى، به من نشان دهى .

شیطان گفت: با کمال میل خواسته تو را بجا مى آورم .

شیطان در قیافه‌اى عجیب و با وسایل گوناگون خود را به حضرت نشان داد و توضیح داد که چگونه با آن وسایل رنگارنگ فرزندان آدم را گول زده و به سوى گمراهى مى‌برد.

حضرت یحیى پرسید: آیا هیچ شده که لحظه‌اى به من پیروز شوى؟

ابلیس جواب داد: نه، هرگز! ولى در تو خصلتى هست که از آن شاد و خرسندم .

حضرت یحیی فرمود: آن خصلت چیست؟

شیطان پاسخ داد: تو پرخور و شکم پرستى، هنگامى که بر سر سفره می‌نشینی زیاد مى‌خورى و سنگین مى‌شوى، بدین جهت از انجام بعضى نمازهاى مستحبى و شب زنده دارى باز مى‌مانى.

آنگاه حضرت یحیى گفت :من با خداوند عهد کردم که هرگز غذا را به طور کامل نخورم و از طعام سیر نشوم ، تا خدا را ملاقات نمایم .

و شیطان گفت :من نیز با خود پیمان بستم که هیچ مؤمنى را نصیحت نکنم ، تا خدا را ملاقات کنم.

شیطان این را گفت و رفت و دیگر هیچ‌گاه بازنگشت

بدین وسیله حضرت یحیى یکى از مهمترین دامهاى شیطان را از خود دور نمود.

 

    متن روایت

أمالی الطوسی : ابن الصلت ، عن ابن عقدة ، عن الحسن بن القاسم ، عن ثبیر بن إبراهیم ، عن سلیم بن بلال المدنی، عن الرضا ، عن أبیه، عن جعفر بن محمد، عن آبائه علیهم السلام إن إبلیس کان یأتی الأنبیاء من لدن آدم علیه السلام إلى أن بعث الله المسیح علیه السلام یتحدث عندهم و یسائلهم ، و لم یکن بأحد منهم أشد أنسا منه بیحیى بن زکریا علیه السلام.

فقال له یحیى : یا بامرة إن لی إلیک حاجة.

فقال له: أنت أعظم قدرا من أن أردک بمسألة فسلنی ما شئت ، فإنی غیر مخالفک فی أمر تریده.

فقال یحیى: یا بامرة أحب أن تعرض علی مصائدک وفخوخک التی تصطاد بها بنی آدم.

فقال له إبلیس: حبا و کرامة ، و واعده لغد.

فلما أصبح یحیى علیه السلام قعد فی بیته ینتظر الموعد و أغلق علیه الباب إغلاقا فما شعر حتى ساواه من خوخة کانت فی بیته، فإذا وجهه صورة وجه القرد، و جسده على صورة الخنزیر، و إذا عیناه مشقوقتان طولا، وإذا أسنانه و فمه مشقوق طولا عظما واحدا بلا ذقن ولا لحیة، و له أربعة أید: یدان فی صدره ویدان فی منکبه، وإذا عراقیبه قوادمه، و أصابعه خلفه ، و علیه قباء و قد شد وسطه بمنطقة فیها خیوط معلقة بین أحمر و أصفر و أخضر و جمیع الألوان، و إذا بیده جرس عظیم، و على رأسه بیضة، وإذا فی البیضة حدیدة معلقة شبیهة بالکلاب.

فلما تأمله یحیى علیه السلام قال له: ما هذه المنطقة التی فی وسطک؟

فقال: هذه المجوسیة ، أنا الذی سننتها وزینتها لهم ، فقال له : فما هذه الخیوط الألوان؟ قال له: هذه جمیع أصباغ النساء، لا تزال المرأة تصبغ الصبغ حتى تقع مع لونها، فأفتتن الناس بها.

فقال له: فما هذا الجرس الذی بیدک؟

قال: هذا مجمع کل لذة من طنبور و بربط و معزفة و طبل و نای و صرنای ، و إن القوم لیجلسون على شرابهم فلا یستلذونه فأحرک الجرس فیما بینهم فإذا سمعوه استخفهم الطرب، فمن بین من یرقص و من بین من یفرقع أصابعه ، و من بین من یشق ثیابه.

تو پرخور و شکم پرستى، هنگامى که بر سر سفره می‌نشینی زیاد مى‌خورى و سنگین مى‌شوى، بدین جهت از انجام بعضى نمازهاى مستحبى و شب زنده دارى باز مى‌مانى

فقال له: وأی الأشیاء أقر لعینک؟

قال النساء هن فخوخی و مصائدی، فإنی إذا اجتمعت علی دعوات الصالحین و لعناتهم صرت إلى النساء فطابت نفسی بهن.

فقال له یحیى علیه السلام: فما هذه البیضة التی على رأسک؟

قال: بها أتوقى دعوة المؤمنین.

قال: فما هذه الحدیدة التی أرى فیها؟

قال: بهذه أقلب قلوب الصالحین.

قال یحیى علیه السلام: فهل ظفرت بی ساعة قط؟

قال: لا، و لکن فیک خصلة تعجبنی

قال یحیى: فما هی؟

قال: أنت رجل أکول، فإذا أفطرت أکلت و بشمت فیمنعک ذلک من بعض صلاتک و قیامک باللیل.

قال یحیى علیه السلام: فإنی أعطی الله عهدا ألا أشبع من الطعام حتى ألقاه.

قال له إبلیس: و أنا أعطی الله عهدا أنی لا أنصح مسلما حتى ألقاه.

ثم خرج فما عاد إلیه بعد ذلک.

 

   

بحار الأنوار - علامة مجلسی - ج 14 - صص 171 - 173

 


  

حسن خلق چنان که پیامبر بزرگ اسلام فرموده‌اند: اخلاق اعظم خداست. این اخلاق یا رشته‌هایى از آن، در هرکس باشد مایه‌ى نجات دنیا و آخرت او و سبب رهایى‌اش از مشکلات و رنج‌ها و عامل آزادى‌اش از دوزخ است.

تحمل حسنات اخلاقى و بویژه در برخورد با مردم و به کارگرفتن آن حقایق عالى نسبت به دوست و دشمن، روحى گسترده و حوصله‌اى وسیع و شرح صدرى عظیم مى‌طلبد، که همه‌ى این امور جزء به جزء و قدم به قدمش، حرکت به سوى حق و هماهنگى با اخلاق خدا و عبادتى باارزش و روزنه اى است براى ورود به رحمت واسعه‌ى الهى و جلب رضایت و خشنودى پروردگار؛ و در نتیجه سبب رهایى از خزى دنیا و عذاب آخرت و زمینه‌ى به دست آوردن سعادت امروز و فرداست .

جبرئیل از جانب خداى "عزّ و جلّ" به من خبر داد که تو داراى پنج خصلتى که خداوند و رسولش آنها را دوست دارد

آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام نشان مى‌دهد که چه بسیار مردمى که محروم از عباداتى چون نماز و روزه و حج و زکات بودند ولى به خاطر دارا بودن برخى از حسنات اخلاقى توفیق خدا رفیقشان شد، و آنان را از گمراهى و انحراف و سردرگمى و خلاف نجات داد، و به گردونه‌ى عبادت و بندگى حق وارد کرد، و سبب نجات آنان از زندان هواى نفس و اسارت شیطان شد، تا جایى که به جبران گذشته برخاستند، و توبه‌ى نصوح به جاى آوردند، و عبادات از دست رفته را قضا کردند، و خود را به آمرزش و مغفرت حق رساندند، و در دریاى رحمت واسعه‌ى الهى غرق شدند .

و چه بسیار مردمى که اهل نماز و روزه بودند و گاهى بر سجاده ى تهجّد شبانه مى نشستند و جمعه و جماعات را ترک نمى کردند، ولى به خاطر آلوده بودن به رذایل اخلاقى از سعادت ابدى و خوشبختى دایمى محروم شدند، و عباداتشان به قول قرآن تباه و بى اثر و ضایع شد، و چون غبارى در برابر باد به هوا پراکنده گشت، و مورد خشم حق قرار گرفتند، و رضا و خشنودى دوست را از دست نهادند ، و قدم به قدم از خدا دور شدند، و نهایتاً عذاب الهى را براى خود خریدند ، و به کنج ذلت و خوارى و بیچارگى و بدبختى خزیدند!

 

حضرت امام صادق علیه السلام مى‌فرماید: روزی گروهی از اسیران جنگی از کفار را به محضر پیامبر اسلام آوردند، و حضرت به کشتن همه‌ى آنان جز یکى فرمان داد.

اسیر به حضرت گفت: پدر و مادرم فدایت، از میان اینان چه شد مرا آزاد کردى؟

حضرت فرمود: جبرئیل از جانب خداى "عزّ و جلّ" به من خبر داد که تو داراى پنج خصلتى که خداوند و رسولش آنها را دوست دارد:

    1 ـ نسبت به ناموست داراى غیرت هستى .

    2 ـ اهل جود و سخایى و بخششی .

    3 ـ آراسته به حسن خلقى .

    4 ـ زبانى راستگو دارى .

    5 ـ و اهل شجاعتى .

هنگامى که اسیر این حقایق را شنید مسلمان شد، و بعدها در جهادى در رکاب پیامبر بعد از دلاوری‌های بسیار به شرف شهادت نایل آمد

(1)

 

راستى شگفت آور است کافرى بر ضد پیامبر به جنگ برمى‌خیزد ، در میدان جنگ به دست سپاه اسلام با دیگر یارانش اسیر مى‌شود، همه به اعدام محکوم مى‌گردند، ولى خداى مهربان به وسیله‌ى امین وحى به خاطر حسنات اخلاقى‌اش که محبوب خدا و پیامبر است فرمان آزادى‌اش را صادر مى‌کند ، و از گناه او که جنگ بر ضد پیامبر بود درمى‌گذرد، سپس به سبب آن حسنات مسلمان مى‌شود و به اوج کمال که کمالى فوق آن نیست یعنى شهادت پر مى‌کشد.

 


1- الکافى: ج 8 ؛ ص 16

ر.ک : زیبایـیهاى اخلاق، حسین انصاریان

 


  

مى خوانى عقب نمازهاى فریضه : یا عَلِىُّ یا عَظیمُ یا غَفُورُ یا رَحیمُ اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ الَّذى لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَى ءٌ وَهُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ وَهذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَکَرَّمْتَهُ وَشَرَّفْتَهُ وَفَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ وَهُوَ الشَّهْرُ الَّذى فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَىَّ وَهُوَ شَهْرُرَمَضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدىوَالْفُرْقانِ وَجَعَلْتَ فیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَجَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ فَیاذَالْمَنِّ وَلا یُمَنُّ عَلَیْکَ مُنَّ عَلَىَّ بِفَکاکِ رَقَبَتى مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ وَاَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

اى والا اى بزرگ اى آمرزنده اى مهربان تویى پروردگار بزرگى که نیست مانند او چیزى و او شنوا و بینا است و این ماهى است که آنرا بزرگ و گرامى داشته و او را شرافت و برترى داده اى بر ماههاى دیگر و این ماهى است که روزه آن را بر من واجب کرده و این ماه رمضان است همان ماهى که قرآن را در آن فرو فرستادى آن قرآنى که راهنماى مردم و نشانه هاى روشنى از هدایت و جدا ساختن (میان حق و باطل ) است و قراردادى در این ماه شب قدر را و آن را بهتر از هزار ماه کردى پس اى منت دارى که کسى بر تو منت ندارد منت نه بر من به آزاد ساختنم از آتش در میان آنانکه بر آنها منت نهى و داخل بهشتم گردان برحمتت اى مهربانترین مهربانان * * *

حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله نقل کرده اند : هرکه این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبى بخواند حق تعالى بیامرزد گناهان او را تا روز قیامت و دعا این است :

 اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ   اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ   اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعٍ   اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ   اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدینٍ   اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ   اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ   اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ   اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ   اَللّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریضٍ   اَللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ   اَللّهُمَّ غَیِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ   اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ   اِنَّکَ عَلى کُلِّشَى ءٍ قَدیرٌ

خدایا بفرست بر خفتگان در گور نشاط و سرورخدایا دارا کن هر ندارى را خدایا سیر کن هر گرسنه اى را خدایا بپوشان هر برهنه را خدایا ادا کن قرض هر قرضدارى را خدایا بگشا اندوه هر غمزده را خدایا به وطن بازگردان هر دور از وطنى را خدایا آزاد کن هر اسیرى را خدایا اصلاح کن هر فسادى را از کار مسلمین خدایا درمان کن هر بیمارى را خدایا ببند رخنه فقر ما را به وسیله دارائى خود خدایا بدى حال ما را بخوبى حال خودت مبدل کن خدایا ادا کن از ما قرض و بدهیمان را و بى نیازمان کن از ندارى که راستى تو بر هر چیز توانائى * * *

 

التماس دعا

 


  

نمازهای مستحبی در ماه رمضان

1. دو رکعت در شب اول ماه مبارک رمضان، در هر رکعت حمد و سوره انعام بخواند، و سؤال کند که حق تعالی کفایت کند او را و نگاه دارد او را از آن چه می ترسد

2. دو رکعت در روز اول ماه، در رکعت اول سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و هر سوره ای که خواست، می خواند. ثواب: حق تعالی جمیع بدیها را در آن سال از او دور گرداند و در حفظ خدا باشد تا سال آینده

3. در هر شب دو رکعت نماز، که در هر رکعت آن پس از حمد سه مرتبه سوره توحید را می خوانی و بعد از سلام می گویی:. سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفیظٌ لا یَغْفُلُ سُبحانَ مَنْ هُوَ رَحیمٌ لا یَعْجَلُ سُبْحانَ مَنْ هُوَ قاَّئِمٌ لا یَسْهُو سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لا یَلْهُو پس تسبیحات اربعه را هفت مرتبه پس بگوید سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ یا عَظیمُ اغْفِرْ لِىَ الذَّنْبَ الْعَظیمَ پس ده مرتبه صلوات بفرستد بر پیغمبر و آل او علیهم السلام( کسی که این دو رکعت نماز را به جا آورد، بیامرزد حق تعالی از برای او هفتاد هزار گناه)

4-نماز شبهای قدر    اول: شب قدر دو رکعت نماز با یک سلام (مانند نماز صبح) دارد، با این تفاوت که در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه سوره توحید بخواند و پس از سلام نماز هفتاد مرتبه بگوید: «استغفرالله و اتوب الیه».دوم. صد رکعت نماز بخواند، و می تواند به جای این صد رکعت شش روز از نمازهای قضای خود را به جا آورد، بدین ترتیب که از ظهر روز اول شروع نموده و در عشای روز ششم ختم نماید (سه شب جمعاً 300 رکعت می شود).

5- کیفیت خواندن هزار رکعت :در تمام شبهای این ماه به ترتیب زیر هزار رکعت نماز بخوان: از شب اول تا شب بیستم در هر شب بیست رکعت: ده تا دو رکعت مانند نماز صبح، هر دو رکعت به یک سلام، از شب بیست و یکم تا آخر ماه، هر شب سی رکعت به همان روش، و در هر یک از سه شب احیاء (نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم) صد رکعت به ترتیب مذکور. ااگر کسی نماز قضای واجب بر گردن داشته باشد می تواند به جای این نمازها قضای نمازهای واجب خود را بخواند، به رجاء این که هم واجبش ادا شود و هم ثواب این نمازهای مستحب را ببرد، و در این صورت کم و زیاد شدن چند رکعت از عدد مذکور عیبی ندارد.از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت شده که فرمود: «تصّلی فی شهر رمضان الف رکعة» در ماه مبارک رمضان هزار رکعت نماز به جا آور.                   التماس دعا  


  

 

شهر التمحیص (ماه پاک شدن)

     امام زین العابدین (ع) در دعای استقبال و ورود به ماه رمضان در صحیفه سجادیه این ماه را "شهر التمحیص" نامیده اند. راغب اصفهانی می نویسد: محص به معنای تخلیص و رهایی شئ از عیب است. تمحیص به معنای تزکیه و تطهیر است. ماه رمضان ماه تصفیه بر نفس و پاک کردن و برطرف نمودن عیوب و دور کردن خود از گناهان است. ماه صاف کردن قلب و دل از پلیدی هاست. ماه شستن عداوتها و کینه ها و عقده ها و حسد ها و سایر رذایل اخلاقی است. ماه تخلیص خویشتن از شر گناهان و نجات یافتن و حرکت در مسیر فلاح و رستگاری و سعادت است. ماه پاکسازی قلب و روح و ماه خود سازی است.

     باز امام سجاد (ع) در دعای وداع با ماه رمضان می فرمایند: "درود بر تو ای همسایه ای که دلها (بر اثر عبادت و بندگی) در آن نرم و فروتن گردید و گناهان (بر اثر آمرزش و عفو خدای متعال) در آن کم شد.

     درود بر تو! چه بسیار گناهان را محو کردی و چه بسیار عیبها و زشتی ها را پوشاندی"

 

شهرالمغفره (ماه بخشایش)

     پیامبر گرامی "ص" در فضیلت ماه رمضان فرموده اند: "شهر رمضان شهر الله عز و جل و هو شهر المغفره" ماه رمضان، ماه خدا و ماه مغفرت است.(1)

     عبدالرحمان بن بشیر از قول امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) نقل می کند که آن حضرت در ارتباط با ماه رمضان فرمودند: "هذا شهر المغفره" ماه رمضان ماه مغفرت است.(2)

غفران و مغفرت این است که انسان از عذاب و عقاب مصونیت پیدا کند، خدای متعال از تقصیرات او درگذرد، گناه او را بیامرزد و استغفار، تقاضای این وضعیت است از پروردگار با گفتار و کردار.

امام صادق (ع) از قول پدران خویش از قول حضرت علی (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: در ماه رمضان زیاد استغفار و دعا کنید که دعا، بلا را از شما دفع می کند و استغفار، گناهانتان را محو می کند."(3)  

     پیامبر گرامی اسلام فرموده اند خدای متعال در سراسر ماه رمضان می گوید: "آیا استغفار کننده ای هست تا گناه او آمرزیده شود و به مغفرت برسد؟ همچنین در جای دیگر فرموده اند: "فرشتگان الهی روز و شب برای روزه داران در ماه رمضان طلب آمرزش می کنند."(4)

     امام صادق (ع) از قول پدران خویش از پیامبر گرامی نقل می کند که فرمودند: "کسی که ماه رمضان روزه بگیرد، شهوت خودرا حفظ کند، زبان خود را نگهدارد و از اذیت کردن مردم خودداری کند، خداوند همه گناهان او را می بخشد."(5)

     رسول خدا در خطبه شعبانیه می فرمایند: "بدبخت کسی است که از غفران الهی در این ماه بزرگ محروم بماند.”

     در روایت دیگری پیامبر گرامی فرموده اند: ”کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود در کدام ماه آمرزیده می شود؟"(6)

     هشام بن حکم می گوید: امام صادق فرمودند: "کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود تا ماه رمضان آینده آمرزیده نمی شود مگر در عرفات در مراسم حج حاضر شود."(7)

 

شهر العتق (ماه رهایی از آتش)

     رسول خدا در اهمیت ماه رمضان فرمودند: "شهر رمضان شهر الله عز و جل و و هو شهر العتق من النار" ماه رمضان ماه خدا و ماه آزادی از آتش است"(8) امام زین العابدین (ع) نیز در دعایی که در ماه رمضان هر روز می خواندند این ماه را "شهر العتق من النار" نامیده اند.(9)

     پیامبر گرامی در ارتباط با فلسفه نامگذاری ماه رمضان به ماه آزادی از آتش می فرمایند: "ماه رمضان را شهر العتق      نامیده اند چون در هر شب و روز این ماه ششصد بنده از آتش آزاد می شود ودر آخر آن هم مثل آنچه در گذشته آزاد شده آزاد می شود.(10)

     و در کلام دیگر می فرمایند: "کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد و شهوت و زبان خویش را حفظ کند و از اذیت و آزار دیگران خودداری کند خداوند متعال او را از آتش جهنم نجات می دهد و آزاد می کند.(11)

     امام محمد باقر (ع) نیز می فرمایند هنگامی که حضرت موسی بن عمران (ع) با خدای متعال سخن گفت پرسید: خدایا پاداش کسی که در روشنایی روز به خاطر رضایت تو روزه بگیرد چیست؟ خدای متعال به او وحی کرد: ای موسی بهشت من و امان از ترس روز قیامت و آزادی از آتش جهنم، پاداش اوست.(12)

 

شهر الانابه (ماه بازگشت به سوی خدا)

     پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله "ص" در توصیف ماه رمضان می فرماید: "هو شهر الانابه" ماه رمضان ماه انابه است.”(13)

     امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) نیز چنین فرموده اند: "هذا شهر الانابه" این ماه، ماه انابه است.(14)

     راغب اصفهانی در مفردات خود در توضیح این کلمه می نویسد: "النوب رجوع الشی مره بعد اخری و الانابه الی الله تعالی الرجوع الیه بالتوبه و اخلاص العمل." توبه بازگشتن به سوی چیزی است مرتبه ای بعد از مرتبه دیگر و انابه به سوی خداوند بازگشتن به سوی اوست با توبه و اخلاص عمل."

     امام خمینی (ره) در ارتباط با تفاوت توبه وانابه در چهل حدیث این گونه نوشته اند: "حقیقت توبه رجوع از احکام و تبعات طبیعت است به سوی احکام روحانیت و فطرت. چنانکه حقیقت انابه رجوع از فطرت و روحانیت است به سوی خداوند و سفر کردن و مهاجرت نمودن از بیت نفس است به سوی سر منزل مقصود. پس منزل توبه مقدم بر منزل انابه است.

     امام سجاد (ع) در دعای هر روز ماه رمضان از خدای متعال چنین می خواسته اند: "اللهم ارزقنی فیه الانابه " بار خدایا در این ماه انابه را نصیب و روزی من بگردان.

 

شهر الطهور (ماه طهارت و پاکیزگی)

     امام چهارم حضرت علی بن الحسین (ع) در صحیفه سجادیه در دعای خویش هنگام رسیدن ماه رمضان، این ماه را شهر الطهور نامیده اند، راغب اصفهانی در توضیح این کلمه در مفردات می نویسد: "طهارت دو قسم است طهارت جسم و طهارت روح و کلمه طهور بر وزن فعول در لغت یا مصدر است همچون وضوء و وقود و یا اسم است: اما غیر مصدر همچون فطور که اسم است برای آنچه با آن افطار می شود و یا صفت است همچون رسول و طهور آنگونه که اصحاب شافعی گفته اند از نظر لفظ به معنای مطهر نیست زیرا فعول از افعل و فعل بنا نمی شود فقط از فعل بنا می شود ولی طاهر دو قسم است یکی آنکه طهارت از خودش تجاوز نمی کند. مثل طهارت لباس که طاهر غیر مطهر است و دیگری طهارتی است که طهارت از خودش تعدی می کند و خدای متعال به همین اساس آب را طهور نامیده است که پاک و پاک کننده است."

     ماه رمضان ماه پاک شدن و ماه پاکیزگی است. به تعبیری هم خود ماه پاک است و هم طهارت از آن به انسانها سرایت    می کند و آنها را پاک می کند. در این ماه فصل نوینی از طهارت به روی انسان گشوده می شود.

     امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) می فرماید: "هنگامی که هلال ماه رمضان را دیدی بگو: اللهم انی اسئلک خیر هذا الشهر و طهوره. بار خدایا خیر و خوبی این ماه و پاکی آن را از تو درخواست می کنم."(15)

     امام سجاد در صحیفه، در دعای وداع با این ماه می فرماید: "درود بر تو برای آنکه با برکات و نیکیها بر ما وارد شدی و پلیدی گناهان را از ما شستی."

 

شهر البرکه (ماه برکت)

     پیامبر گرامی (ص) در توصیف ماه رمضان چنین فرموده اند: "شهر رمضان شهر الله عز و جل و هو شهر البرکه" ماه رمضان ماه خدا و ماه برکت است."(16) صاحب مفردات می گوید:

     "برکت، ثبوت خیر و خوبی الهی در شئ است و مبارک آن چیزی است که در او خیر است."

     ماه رمضان منشاء و مبداء و مرکز و محور خیر و برکت است و در روایات متعددی ماه مبارک نامیده شده است.

     سلمان فارسی (رض) می گوید: پیامبر گرامی (ص) در آخرین روز ماه شعبان فرمودند: ای مردم! ماه رمضان، ماه مبارک شما را فرا گرفت.(17)

     در جای دیگر فرموده اند: "این ماه رمضان ماه مبارکی است، روزه در آن را خداوند واجب گردانید، درهای بهشت در این ماه باز و دستهای شیاطین بسته است."(18)

     امام صادق (ع) می فرماید: هنگامی که ماه رمضان می رسید پیامبر گرامی (ص) می فرمودند: "بار خدایا در ماه رمضان برای ما برکت بده و ما را به روزه و نماز آن یاری نما و کارهای ما را در این ماه قبول فرما."

     حارث نضری می گوید: امام صادق (ع) در آخر ماه شعبان فرمودند: "ماه مبارکی که قرآن در آن نازل شده فرا رسید."(19)

     ابی محمد هارون بن موسی تلعکبری نقل می کند امام صادق (ع) فرمودند: با فرا رسیدن ماه رمضان بگو بار خدایا ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن فرا رسید از تو می خواهم که مرا در این ماه بیامرزی و به من رحم کنی و من را از آتش جهنم نجات بدهی".(20)    

     خداوند ما را از بهره مندان این ماه پر خیر و فضیلت قرار دهد. آمین

_______________

پاورقی:

1- بحار ج 96، ص 340

2- کافی ج 4، ص 77

3- بحار ج 96، ص 378 امالی شیخ صدوق ص 37

4- بحار ج 96، صص 365 و 348

5و6- همان، صص 356،355

7و8- همان صص، 375و340

9- وسائل ج 7 ص237

10و11و12- بحار ج 96، ص 381و356و364

13- همان، ص 340

14- من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 105

15- کافی ج 4، ص 76

16و17و18- بحار ج 96 ص 340،342،366

19- بحار ج 96 ص 383

20- بحار ج 97، ص 326

 

 

محمد رضا جواهری

 


  

 

      
    ادعیه اسلامی, دریایی از معارف بلند است که از زبان معصومین(ع) در این قالب بیان شده است. برای کسانی که در پی ارتقای سطح خواسته‌های خویش از پیشگاه خدای متعالند, مناسب است که در مضمون دعاها دقت بیشتری کنند. برای مبلّغان عزیز نیز شایسته است که یکی از محورهای تبلیغی خویش را در زمینه معارف دینی و مسائل تربیتی و سازنده, مضامین ادعیه و شرح و تبیین آنها قرار دهند, چه به صورت انتخاب یک یا چند دعا و شرح و توضیح فقراتِ آن و چه به صورت تحلیل موضوعیِ مفاهیم دعاها.در این مختصر, مجال دسته‌بندی همه محتویات ادعیه نیست. به عنوان نمونه به چند محور و مبحث اشاره می‌شود:
    
    1ـ آمرزش خواهی
    
    ماه رمضان طبق روایات بسیار و ادعیه, ماه آمرزش و مغفرت الهی است.
    
    به تناسب همین معنا بخش عمده‌ای از خواسته‌های ما در دعاها, طلب آمرزش از درگاه خداوند است و این که از گناهان درگذرد و مبادا این ماه سپری شود و هم‌چنان بار گناهانِ نابخشوده برگردن ما سنگینی کند.
    
    از دعاهای هر شب این است:
    
    «اَعوذُ بجلال وجهک الکریم اَن ینقضی عنّی شهر رمضان...»
    
    این مضمون در بسیاری از دعاها و مناجات‌های این ماه دیده می‌شود و راستی هم بدون آن, انسان از برکات این ماه محروم می‌ماند.
    
    2ـ حج و زیارت خانه خدا
    
    انجام حج و اعمال مناسک آن و تعظیم شعائر, زمینه‌ای برای شمول مغفرتِ الهی است. در دعاهای متعدد این ماه, توفیق زیارت خانه خدا و حرم پیامبر خواسته شده است و چون شب‌های قدر طبق خواسته‌ها و عمل‌های ما و مشیّت الهی, شب‌های تعیین سرنوشت و مقدّرات است, با اصرار از خدا خواسته شده که در مقدّرات حتمی این ماه, ناممان را جزء زائران بیت‌الله الحرام ثبت کند.
    
    در دعای هر شب است:
    
    «... و أنْ تَجْعَلَ لی فی عامی هذا إلی بَیْتِکَ الحرامِ سَبیلاً حِجَّةً مَبرورةً ...».
    
    در دعای هر شب است (پس از دعای افتتاح):
    
    «... أن تَکْتُبَنی مِن حُجّاج بَیتکَ الحرامِ المَبرورُ حَجُّهم ...».
    
    در اعمال شب نوزدهم است:
    
    «اَللّهمَ اجْعَل فیما تَقْضی و تقدّرُ مِن الأمرِ المَحْتومِ ...».
    
    و موارد متعدد دیگر از جمله دعای پس از افتتاح.
    
    3ـ شهادت طلبی
    
    از ارزش‌های مهم مکتبی, شهادت طلبی و آرزوی کشته شدن در راه خداست. امیرالمؤمنین(ع) هم سال‌ها در انتظار فوز شهادت بود. شهادت طلبی مرحله والای وارستگی از تعلّقات دنیوی و دل بستگی به آخرت است.
    
    در اعمال مشترکه ماه رمضان از جمله در دعایی این خواسته مطرح است:
    
    «أسئَلَک أن تَجْعَلَ وَفاتی قَتلاً فی سبیلک تَحتَ رایةِ نبیّک مَعَ اولیائِک ...».
    
    از جمله در دعای دوازدهم از اعمال شب‌های ماه رمضان بعد از دعای افتتاح می‌خوانیم:
    
    «وَقَتْلاً فی سَبیلِکَ فَوِفِّق لَنا».
    
    4ـ نجات از دوزخ و ورود به بهشت
    
    در آخرت, سرانجامِ همه انسان‌ها روشن می‌شود. برنده کسی است که با اعمالش, یا با برخورداری از غفران الهی از عذاب نجات یابد و بهشتی شود.


    
    درخواست نجات از جهنّم و برائت از آتش و همچنین ورود به بهشت و برخورداری از انواع نعمت‌های الهی, از خواسته‌های دیگر مطرح در دعاهای این ماه است. از جمله در دعای پس از افتتاح می‌خوانیم:
    
    «و من ثمار مِنَ النّارِ فاکتُبْ لَنا وَ فی جَهنَّم فلا تَغُلَّنا...».
    
    در دعای پس از ابوحمزه ثمالی هم (یا عُدَّتی فی شِدَّتی...) این مضامین مطرح است.
    
    5ـ نعمت‌های دنیوی
    
    اسلام, هم دنیای انسان را تأمین می‌کند و هم سعادت اخروی او را. در دعاهای این ماه, هم خواسته‌های معنوی و نیازهای اخروی مطرح است و هم خواسته‌های دنیوی و مادّی. و این جامعیّت اسلام را می‌رساند.
    
    در دعای هر روز ماه «اللّهم اَدْخِل علی أهلِ القبور...» از جمله‌ خواسته‌های ما بی‌نیازی فقیران, سیری گرسنگان, پوشش بی‌جامگان, ادای قرض بدهکاران, گشایش برای گرفتاران, بازگشت غریبان, آزادی اسیران, اصلاح امور و شفای بیماری‌ها مطرح است.
    
    در دعای شب بیست و سوم نیز, در کنار حج و زیارت, طول عمر و وسعت رزق خواسته شده است:
    
    «وَاجْعَل فیما تقضی و تُقّدر اَن تُطیلَ عُمری, تُوسِّعَ علیَّ فی رِزقی».
    
    طول عمر در طاعت الهی و وسعت رزق از راه حلال,‌ از بهترین خواسته‌های بندگان است.
    
    6ـ اوصاف خدا و درس توحید
    
    این محور نه به عنوان یک خواسته, بلکه به صورت توجّه دادن به اوصاف خداوند, در بیشتر دعاهای این ماه مطرح است. و درس توحید را از ادعیه منقوله می‌توان آموخت.
    
    دعای جوشن کبیر, سراسر نام‌های پروردگار و اوصاف اوست. دعای افتتاح, دعای ابوحمزه ثمالی, دعای سحرهای ماه رمضان «اللهُ إنّی اَسْئَلُکَ مِنْ بَهائِکَ...», «الهی لا تُؤدِّبنْی بِعُقُوبَتِک...», دعای ششم از اعمال هر شب و روز ماه «یا ذَا الّذی کانَ قبلَ کُلِّ شیء...», دعای هر روز و بعد از هر نماز «یا علیّ یا عظیم...» و ده‌ها دعای دیگر, همه مبیّن اوصاف خداست و این که او را چگونه باید بشناسیم همچنین تسبیحات صدگانه پروردگار (دعایی با ده بخش که هر کدام حاوی ده‌بار «سبحانَ» است) از جمله ادعیه‌ای است که صفات خدا را می‌شناساند.
    
    7ـ اهل بیت عصمت(ع)
    
    محور دیگری که در دعاها مطرح است توجه دادن به مقام, فضیلت, جایگاه و نقش ائمه و عترت پیامبر(ص) است. یادکرد پیوسته و همه روزه آنان,‌نوعی تجدید عهد با «ولایت» و پیوند با «اهل بیت» است.
    
    در دعای افتتاح یکایک معصومین یاد می‌شوند. و نیز در عمل سوم از اعمال روزه‌های ماه رمضان, یک به یک با القاب و مشخّصات و ویژگی‌های ائمه اطهار نام برده شده است. این بخش از ادعیه نیز, تقویت کننده مبانی اعتقادی امامت و ولایت را تحکیم می‌کند و پیوند روحی با آنان را استوارتر می‌سازد.
    
    8ـ نزول قرآن
    
    ماه رمضان, ماه نزول قرآن است. به ویژه شب قدر که به تصریح سوره قدر در این شب, قرآن نازل شده است. در دعاها نیز به این مضمون اشاره شده تا بندگان الهی به فضیلت ماه و وظایف عبادی در تلاوت کلام خدا بیشتر توجه کنند.
    
    در دعای «یا علی یا عظیم» آمده است:
    
    «الّذی أنزلتَ فیهِ القرآن ...».
    
    در دعای هر روز آمده است:
    
    «اللّهم هذا شهرُ رمضان الّذی أنزلتَ فیه القرآن...».
    
    در چندین دعای شب اول رمضان, در دعای قرآن بر سر گرفتن در شب‌های قدر «اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ المُنْزَل فیه» و موارد دیگر به این حقیقت اشاره شده است. باشد که مؤمنان, با قرآن بیشتر مأنوس باشند و از فیض تلاوت و تدبّر بهره‌مند شوند.
    
    
    
    

مضامین دعای افتتاح


    از آن جا که بیش از دعاهای دیگر,‌خواندن دعای افتتاح در این ماه متداول است, مناسب است که محتوای این دعا برای مردم تشریح شود. با یک نگاه اجمالی می‌بینیم که سرفصل‌های مهم و مضامین عمده این دعا این‌هاست:
    
    1. صفات متعالی خداوند, درس توحید و معارف اعتقادی؛
    
    2. بیان نعمت‌ها و بزرگواری‌ها و کرامت‌های الهی در حق انسان و خطاپوشی او (عبودیّت)؛
    
    3. صلوات بر چهارده معصوم (پیوند ولایی با اهل بیت)؛
    
    4. دعا برای ظهور امام زمان و تشکیل دولت کریمه (بینش سیاسی شیعه)؛
    
    5. جایگاه و نقش رهبری و ولایت در جامعه «اللهم به شَعْثَنا ... تا «اله الحق آمین».
    
    6. شکوه به درگاه خدا و التجا برای فرج امام زمان(عج) (بحث انتظار و آینده)؛ 
    
    
    
    


  

 

ماه مبارک رمضان ماه رحمت، پاکی و ایمان است. این ماه برای تمام مردم جهان نام آشنا است طوریکه همه می دانند در این ماه مسلمانان روزه میگیرند و از گناه دوری می جویند.

در این ماه هر مسلمان بالغ روزه می گیرد و بیشتر از هروقت دیگر به نیایش خداوند می پردازد. در این ماه انسان مهمان خداوند است و طاعات و عباداتش بهتر قبول درگاه حق می گردد. در دهه دوم ماه مبارک رمضان حضرت علی (ع) به شهادت رسیده است و در دهه سوم آن قرآن بر انسان نازل شده است و از این جهت دهه دوم و سوم آن از اهمیت بیشتری برخور دار می باشد. روزه گرفتن بر هر مسلمان بالغ واجب است و پس از نماز مهمترین وجیبه ای دینی مسلمانان می باشد

روزه گرفتن علاوه بر انجام یک وظیفه دینی، فواید بسیاری برای خود شخص روزه دار و جامعه انسانی دارد. اول اینکه روزه و نماز روح انسان را تطهیر و پاک می کنند. هر موجود زنده نیاز به استحمام دارد و انسان با روزه گرفتن به امر خدا، خود را پاک از گناه می کند و یکماه را با انجام فرایض دینی و کارهای شایسته ثابت می کند که از هر نوع گناه دوربوده است و این عادتش ممکن است در کل سال ادامه یابد

دوم اینکه روزه گرفتن برای سلامتی انسان مفید است، مشروط به این که در شبها پر خوری مفرط نکند. اعضای بدن ما نیاز به استراحت و شستشو دارند و در این ماه می توان با ایجاد یک رژیم غذایی مناسب به سلامتی خویش کمک کنیم. در صدر اسلام مسلمانان با استفاده از آب و کمی نان خشک که اغلب نان جو و خرما بوده است با ایمان راسخ روزه می گرفتند و همه می دانیم که نان جو و خرما و آب چه فواید ارزنده برای بدن انسان دارند و از طرف دیگر آنها پر خوری نمی کردند. پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) فرموده است که همیشه پیش از آنکه سیر شوید دست از خوردن غذا بکشید. این نشان می دهد که چقدر به سلامتی انسان توجه می شده است

سوم اینکه روزه گرفتن انسان را مقاوم در برابر سختیهای زندگی می سازد و صبر و طاقت را بیشتر می کند. چهارم اینکه احساس و درک انسان را نسبت به گرسنگان و فقیران که همیشه از کمبود غذا رنج می کشند بیشتر می سازد و انسان وقتی می تواند گرسنه را خوبتر درک کند که خود گرسنه باشد

پنجم اینکه صرفجویی در مواد غذایی می شود، زیرا صدها میلیون مسلمان یکماه را روزها غذا نمی خورند و این کار اثر زیاد در جمع شدن مواد غذایی می شود، چون مطابق آمار سازمان جهانی تهیه خوراک در جهان قریب به یک میلیارد انسان از گرسنگی و فقررنج می برند در حالیکه در بسیاری از نقاط جهان میلیونها انسان از چاقی مفرط در عذاب اند و تنها در امریکا قریب به دو سوم مردم آن این مشکل را دارند

ششم اینکه در این ماه مسلمانان بیشتر از ماهای دیگر صدقات و خیرات می دهند و در پی کسب صواب و اجر می شوند و اقدام جمعی کمپاین بسیار خوب برای فقر زدایی است

همچنین روزه گرفتن بخشی از فرهنگ جامعه اسلامی است که همه ساله تکرار می شود و در جامعه ای که مسلمانان در آن است صلح و آرامش همه جا را فرا می گیرد و شبها مردم در مساجد و خانه هایشان ساعتها به نماز و دعا و نیایش خداوند می پردازند و اطفال مسلمانان از برزگان می آموزند و در این مراسمات همراه می شوند

مسئله مهم دیگر این است که مردمان غیر مسلمان با دیدن ایمان، مقاومت و اراده راسخ مسلمانان در روزه گرفتن و عبادت خداوند در تعجب و حیرت می شوند. برای کسانی که ایمان ضعیف دارند پر واضح است که روزه گرفتن یک امر بسیار دشوار است

افسوس اگر خشونتها و اعمال زشت کسانی که بنام اسلام انسانهای بیگناه را می کشند و باعث نام بدی اسلام و سر افکندگی مسلمانان می شوند، نبودی و مسلمانان کردار و گفتار و پندار نیک را در عمل انجام می دادیم یقینا دلهای بسیاری ازمردم غیر مسلمان را دین مبین اسلام تسخیر می کرد و اسلام رشد بیشتر و خوبتر می یافت.


  

روزه آزمون اخلاص

قال امیرالمومنین علیه السلام:

فرض الله ... الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق‏امام على علیه السلام فرمود:

خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید.

نهج البلاغه، حکمت 252

روزه یاد آور قیامت

قال الرضا علیه السلام:

انما امروا بالصوم لکى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخر.

امام رضا علیه السلام فرمود:

مردم به انجام روزه امر شده‏اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را بیابند.

وسائل الشیعه، ج 4 ص 4 ح 5 علل الشرایع، ص 10

روزه زکات بدن

قال رسول الله صلى الله علیه و آله لکل شیئى زکاة و زکاة الابدان الصیام.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است.

الکافى، ج 4، ص 62، ح 3


روزه سپر آتش

قال رسول الله صلى الله علیه و آله:

الصوم جنة من النار.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»

الکافى، ج 4 ص 162


اهمیت روزه

الصوم فى الحر جهاد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

روزه گرفتن در گرما، جهاد است.

بحار الانوار، ج 96، ص

روزه نفس

قال امیرالمومنین علیه السلام

صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام.

امیرالمومنان على علیه السلام فرمود:

روزه نفس از لذتهاى دنیوى سودمندترین روزه‏هاست.

غرر الحکم، ج 1 ص 416 ح 64


روزه واقعى

قال امیرالمومنین علیه السلام

الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب.

امام على علیه السلام فرمود:

روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهیز مى‏کند.

بحار ج 93 ص 249


برترین روزه

قال امیرالمومنین علیه السلام

صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن.

امام على علیه السلام فرمود:

روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.

غرر الحکم، ج 1، ص 417، ح 80


روزه چشم و گوش

قال الصادق علیه السلام

اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک.

امام صادق علیه السلام فرمود:

آنگاه که روزه مى‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‏دار باشند.«یعنى از گناهان پرهیز کند.»

الکافى ج 4 ص 87، ح 1


روزه اعضا و جوارح

عن فاطمه الزهرا سلام الله علیها

ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود:

روزه‏دارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‏اش به چه کارش خواهد آمد.

بحار، ج 93 ص 295


روزه ناقص

قال الباقر علیه السلام

لا صیام لمن عصى الامام و لا صیام لعبد ابق حتى یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصیام لولد عاق حتى یبر.

امام باقر علیه السلام فرمود:

روزه این افراد کامل نیست:

1 - کسى که امام (رهبر) را نافرمانى کند.

2 - بنده فرارى تا زمانى که برگردد.

3 - زنى که اطاعت‏شوهر نکرده تا اینکه توبه کند.

4 - فرزندى که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود.

بحار الانوار ج 93، ص 295.


  

روزه بى ارزش

قال امیرالمومنین علیه السلام

کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء.

امام على علیه السلام فرمود:

چه بسا روزه‏دارى که از روزه‏اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏اى ندارد و چه بسا شب زنده‏دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى‏برد.

نهج البلاغه، حکمت 145


 

روزه و صبر

عن الصادق علیه السلام فى قول الله عزوجل

«واستعینوا بالصبر و الصلوة‏»

قال: الصبر الصوم.

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.

وسائل الشیعه، ج 7 ص 298، ح 3

روزه و صدقه

قال الصادق علیه السلام

صدقه درهم افضل من صیام یوم.

امام صادق علیه السلام فرمود

یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبى برتر و والاتر است.

وسائل الشیعه، ج 7 ص 218، ح 6


 

پاداش روزه

قال رسول الله صلى الله علیه و آله: قال الله تعالى

الصوم لى و انا اجزى به

رسول خدا فرمود خداى تعالى فرموده است:

روزه براى من است و من پاداش آن را مى‏دهم.

وسائل الشیعه ج 7 ص 294، ح 15 و 16 ; 27 و 30


 

جرعه نوشان بهشت

قال رسول الله صلى الله علیه و آله

من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا على الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که روزه او را از غذاهاى مورد علاقه‏اش باز دارد برخداست که به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند.

بحار الانوار ج 93 ص 331


 

خوشا بحال روزه داران

قال رسول الله صلى الله علیه و آله

طوبى لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامة

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

خوشا بحال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند اینان در روز قیامت‏سیر مى‏شوند.

وسائل الشیعه، ج 7 ص 299، ح‏2.


 

مژده به روزه‏داران

قال الصادق علیه السلام

من صام لله عزوجل یوما فى شدة الحر فاصابه ظما و کل الله به الف ملک یمسحون وجهه و یبشرونه حتى اذا افطر.

امام صادق علیه السلام فرمود:

هر کس که در روز بسیار گرم براى خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مى‏گمارد تا دست‏به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامى که افطار کند.

الکافى، ج 4 ص 64 ح 8; بحار الانوار ج 93 ص 247


 

شادى روزه دار

قال الصادق علیه السلام

للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه

امام صادق علیه السلام فرمود:

براى روزه دار دو سرور و خوشحالى است:

1 - هنگام افطار 2 - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت)

وسائل الشیعه، ج 7 ص 290 و 294 ح‏6 و 26.


 

بهشت و باب روزه‏دارن

قال رسول الله صلى الله علیه و آله

ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل منه الا الصائمون.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

براى بهشت درى است‏بنام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد مى‏شوند.

وسائل الشیعه، ج 7 ص 295، ح‏31.

معانى الاخبار ص 116


 

دعاى روزه‏داران

قال الکاظم (علیه السلام)

دعوة الصائم تستجاب عند افطاره

امام کاظم (علیه السلام) فرمود:

دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مى‏شود.

بحار الانوار ج 92 ص 255 ح 33.


 

بهار مومنان

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله)

الشتاء ربیع المومن یطول فیه لیله فیستعین به على قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به على صیامه.

رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود:

زمستان بهار مومن است از شبهاى طولانى‏اش براى شب زنده‏دارى واز روزهاى کوتاهش براى روزه دارى بهره مى‏گیرد.

وسائل الشیعه، ج 7 ص 302، ح 3.


 

روزه مستحبى

قال الصادق (علیه السلام)

من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلک صیام ثلاثة ایام من کل شهر.

امام صادق علیه السلام فرمود:

هر کس کار نیکى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.

وسائل الشیعه، ج 7، ص 313، ح 33


  
 

نخستین کارى که باید در ارتباط با ((ماه مبارک)) انجام گیرد, بدست آوردن نگاه صحیح نسبت به آن مى باشد, نگاهى برگرفته از آنچه که کتاب خدا و پیشوایان راستین الهى به انسان ارایه کرده اند. بدین ترتیب انسان مومن, در آغاز و پیش از انجام هرگونه رفتار و برخورد با این ماه, در تب و تاب به دست آوردن آگاهى از ((چیستى ماه رمضان)) و کسب معرفت لازم درباره مقام, موقعیت و جایگاه آن است.

آن گونه که امام زین العابدین (ع) این آگاهى و معرفت را ملتمسانه از پروردگارش طلب مى کند:

((اللهم صل على محمد وآل محمد والهمنا معرفه فضله واجلال حرمته...))6خدایا بر محمد و آل او درود فرست و شناخت فضیلت ماه رمضان و بزرگداشت حرمتش را به ما الهام فرما.

شناخت ماه رمضان تعیین کننده نحوه برخورد با آن پى بردن به ماهیت و موقعیت ماه مبارک رمضان و آگاهى از چیستى آن, ضمن آنکه خود نعمتى بزرگ و موهبتى سترگ است, راه گشاى کیفیت برخورد و چگونگى رفتار با آن نیز مى باشد. در پرتو شناسایى موقعیت و شناخت جایگاه ماه خدا است که انسان مومن هنگام حلول و تشریف فرمایى آن, مى تواند استقبال شایسته از آن به عمل آورد. در حقیقت با این شناسایى و شناخت, راه چگونگى برخورد با این ماه و نوع رفتار با آن هموار مى گردد. در این باره این گزارش ((انس بن مالک)) شنیدنى است: ((لما حضر شهر رمضان قال النبى (ص): سبحان الله, ماذا تستقبلون وماذا یستقبلکم قالها ثلاث مرات.))7 هنگامى که ماه رمضان فرا مى رسید پیامبر (ص) مى فرمود: منزه است خدا, بنگرید که به استقبال چه مى روید و چه به شما روى مىآورد و این جمله را سه بار تکرار فرمود.

در سایه ى این شناخت و شناسایى است که نقش بى بدیل, تاثیر شگرف و آثار و فواید ارجمند آن, هویدا مى گردد و تلاش و تقلا ى انسان مومن براى شرف یابى به محضر آن, رعایت وظایف و آداب, بهره مندى از برکات و کوشش براى نگهدارى و از دست نرفتن لحظات و ساعت آن را برمى انگیزد. چنانچه در روایت ((ابى مسعود انصارى)) از پیامبر اکرم (ص) مى خوانیم: ((لو یعلم العبد ما فى رمضان لود ان یکون رمضان السنه))8 اگر بنده, از آنچه که در ماه رمضان قرار داده شده آگاهى داشت, با تمام وجود دوست مى داشت که همه ى سال, ماه رمضان باشد.

شناخت و درک ماه رمضان موجب شکر پروردگار

برخوردارى از درک درست از ماه مبارک رمضان, زمینه و موجبات به دست آوردن مواهب و برکات الهى و هدایا و عطایاى ربانى در این ماه را فراهم مى نماید.

نعمتى بسیار بزرگ و موهبتى بسیار عظیم است که بى تردید هر کس با بهره مندى از آن نیکبختى خود را رقم زده, قله سعادت و ظفرمندى را فتح کرده و مدال پر افتخار رستگارى را نصیب خود مى کند. نعمتى که از شدت گرانقدرى و ارجمندى نمى توان براى آن قیمت و بهایى تعیین کرد. از این رو سزاوار است, کسى که از این نعمت بزرگ بهره مند گردید خداوند را شکر فراوان و سپاس بسیار گوید; ((لو علمتم ما لکم فى شهر رمضان لزدتم الله تعالى ذکره شکرا))9 اگر آنچه را که در ماه رمضان براى شما قرار داد شده مى دانستید فراوان شکر خدا مى گذاشتید.

گفت پیغمبر که نفحت هاى حق اندر این ایام مىآرد سبق گوش و هش دارید این اوقات رادر ربایید این چنین نفحات را پیامبر فرمود, بوهاى خوش الهى, عنایت و رحمت ها و دم مبارک خداوندى در این ایام بیشتر است و پى درپى مىآید. یعنى در تمام اوقات و در همه ساعات نفحات الهى درمى رسد و بر دیگر نفحات سبقت مى گیرد. اى کسانى که نفحات الهى را طالب هستید این اوقات را که نفحه حق به شما مى رسد با گوش هوش, غنیمت شمرید و این ساعات لطیف و شریف را دریابید.

شناسایى و شناساندن ماه رمضان

به مدد و توفیق الهى این نوشتار بر آن است که به منظور ارایه نگاه صحیح درباره ((چیستى ماه رمضان)), به بررسى و بیان ویژگیها, اوصاف و اسامى آن در آیات, روایات و ادعیه بپردازد. هرچند با توجه به فراوانى این اوصاف وویژگى ها همه آن ها در این مقاله نمى گنجد و ناگزیر به بیان چند ویژگى اکتفا مى شود.

ماه مبارک

یکى از اوصاف ماه رمضان که در برخى از روایات و ادعیه بدان تصریح شده است, صفت ((مبارک)) است, اینک تعدادى از آنها را با هم مرور مى کنیم:

قال رسول الله (ص): ((قد جائکم شهر رمضان, شهر مبارک, شهر فرض الله علیکم صیامه...))10 رسول خدا (ص) فرمود: ماه رمضان به سوى شما آمد, ماه مبارک, ماهى که خداوند روزه اش را بر شما واجب کرده است...

عن الامام على (ع) قال: ان رسول الله (ص) خطبنا ذات یوم فقال: ((ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه والرحمه والمغفره...))11 از امام على (ع) روایت شده که فرمود: روزى رسول خدا (ص) چنین فرمود: مردم, ماه خدا همراه با برکت و رحمت و مغفرت به شما روى آورده است...))

عن سلمان الفارسى قال: خطبنا رسول الله (ص) فى آخر یوم شعبان فقال: ((قد اظلکم شهر رمضان شهر مبارک, شهر فیه لیله القدر خیر من الف شهر...))12 در گزارشى از سلمان فارسى آمده است: رسول خدا (ص) در آخرین روز ماه شعبان براى ما سخنرانى کرد و چنین فرمود:

ماه رمضان, ماهى مبارک, ماهى که در آن ماه, شب قدر که از هزار شب برتر است, سایه خود را بر شما گسترده است...

عن رسول الله (ص) انه کان یدعو اول لیله من شهر رمضان: ((الحمد الله الذى اکرمنا به ایها الشهر المبارک...))13 از رسول خدا (ص) روایت شده که آن حضرت همیشه در شب اول ماه رمضان این گونه دعا مى خواند: حمد و سپاس خدایى را که ما را به تو اى ماه مبارک کرامت بخشید...

عن الصادق (ع) انه کان یقول فى آخر لیله من شعبان واول لیله من شهر رمضان: ((اللهم ان هذا الشهر المبارک الذى انزلت فیه القرآن وجعلته هدى للناس وبینات من الهدى والفرقان قد حضر...))14 از امام صادق (ع) روایت شده که آن حضرت در آخرین شب ماه شعبان و در نخستین شب ماه رمضان این دعا را مى خواند: بارالها! این ماه مبارک را که در آن قرآن, براى راهنمایى مردم, نشانه هدایت و جداکننده حق و باطل فرو فرستاده شد, فرا رسید...

فراوانى اطلاق عنوان ((مبارک)) بر ماه رمضان در متون دینى موجب شده است که این عنوان جزو مشهورترین اوصاف و عناوین این ماه شناخته گردد.

معنى برکت و مبارک

علماى لغت واژه ((برکت)) را به فزونى و رشد15 همراه با ثبات و دوام معنى کرده اند.

در کتاب لسان العرب به نقل از ابن عباس آمده است: ((معنى برکت فراوانى در هرچیز خیر است)).16 راغب اصفهانى نیز آن را به معناى ثبوت و استقرار خیر الهى در چیزى مى داند, چنانچه برکه ((چیزى شبیه حوض)) به جایى که آب در آن مجتمع و مستقر مى گردد, گفته مى شود.17

اما مبارک, به آنچه که در آن خیر فراوان وجود دارد و از او بروز و صدور مى یابد اطلاق مى گردد. زجاج مى گوید: ((مبارک آن چیزى است که از آن خیر فراوان برآید))18 راغب نیز مى نویسد:)) به آنچه که خیر و فایده الهى در آن ثبوت و استقرار داشته باشد مبارک گفته مى شود)).19

کاربرد واژه برکت و مبارک در قرآن

بنابراین, آنچه که در آن خیر فراوان و نفع و فایده بسیار, ثبات و قرار داشته و از آن صادر گردد, مبارک نامیده مى شود. بدین ترتیب عنوان ((با برکت)) و ((مبارک)) در آیات قرآن کریم ودر این موارد بکار رفته است:

1) ذات اقدس الهى که خیر محض و برکت ناب است; ((تباره الله رب العالمین)) (اعراف54/), ((فتباره الله احسن الخالقین)) (مومنون/ 14), ((تباره الذى نزل الفرقان على عبده...!)) (فرقان/ 1).

2) قرآن کریم; ((وهذا کتاب انزلناه مبارک)) (انعام/ 92), ((وهذا کتاب انزلنا مبارک فاتبعوه...))

(انعام/ 155), ((کتاب انزلناه الیه مبارک لیدبروا آیاته...)) (ص / 29)

3) خانه خدا (کعبه); ((ان اول بیت وضع للناس للذى ببکه مبارکا وهدى للعالمین)).20

4) مسجد الاقصى; ((.. الى المسجد الاقصى الذى بارکنا حوله...))21

5) شب قدر; ((انا انزلناه فى لیله مبارکه...))22

6) پیامبران الهى; ((وجعلنى مبارکا اینما کنت...))23, ((وبارکنا علیه وعلى اسحاق...))24

7) باران; ((ونزلنا من السما ما مبارکا...))25

راز مبارکى ماه رمضان

بى تردید مبارکى و نامبارکى و سودمندى و زیان بارى هرچیزى که به انسان منتسب مى شود, با حیات آدمى و ابعاد وجودى او رابطه اى تنگاتنگ و گسست ناپذیر داشته و با مصالح و مفاسد حیات و جنبه هاى مختلف وجود او ارتباط کامل دارد. به همین علت, براى پى بردن به ((مبارکى)) ماه رمضان و برکت زایى آن براى انسان, توجه و تامل در نکات زیر ضرورى است:

1ـ حقیقت حیات و گوهر وجود انسان روشن است که آدمى علاوه بر جنبه هاى مادى و زندگى حیوانى از جنبه هاى معنوى و زندگى انسانى نیز برخوردار است این جنبه معنوى و انسانى در پرتو اعطاى وجودى برتر به او بخشیده شده است.

((.. ثم انشاناه خلقا آخر فتباره الله احسن الخالقین))26 ((فاذا سویته ونفخت فیه من روحى فقعوا له ساجدین))27 این وجود برتر و حقیقت فراتر که اساس هستى و گوهر حیات انسان را تشکیل مى دهد همان روح آدمى و جان انسانى است که دیگر موجودات از آن بهره اى ندارند; غیر این جانى که در گاو و خر استآدمى را عقل و جانى دیگر است در صورت نبود این گوهر ارجمند, آدمى ازحیات انسانى تهى شده و در ردیف دیگر حیوانات قرار خواهد گرفت.

2ـ نیازمندیها و موجبات حیات انسانى همان گونه که براى حیات حیوانى و جنبه مادى انسان نیازمندىها و خواسته هایى متناسب با آن وجود دارد و در صورت تامین نشدن و پاسخ ندادن به آنها حفظ و بقاى آن ناممکن است, براى حیات انسانى و معنوى نیز نیازها و تمایلاتى وجود دارد که حفظ و بقاى آن تنها در پرتو تامین و برآورده کردن آنها امکان پذیر خواهد بود.

پیداست که نیازمندىها و خواسته هاى این دو جنبه ى وجود و دو بعد حیات انسانى متناسب با تفاوت و اختلاف آنها متفاوت و مختلف خواهد بود; تغذیه, رشد, بالندگى و نشاط بعد حیوانى و جنبه مادى انسان, به امور مادى و تامین خواسته هاى حیوانى وابسته است و از امور مورد نیاز بعد انسانى بیگانه و بى خبر مى باشد; او نداند جز که اصطبل و علف از سعادت غافل است و از شرف اما براى تغذیه, فربهى, شادابى و پرورش بعد انسانى و جنبه معنوى و روحى انسان موجبات و نیازمندىهاى دیگرى وجود دارد و این گونه نیست که با به دست آوردن عوامل و زمینه هاى شادابى, فربهى و آسایش تنى, زمینه تنومندى, رشد, نشاط و آرامش جان نیز فراهم گردد.

3ـ هدف و نقش ماه رمضان بنابراین, براى پرورش و رشد و بالندگى جان و تامین خواسته هاى آن باید به سراغ امورى غیر از عوامل تامین کننده نیازهاى تن شتافت. هدف اساسى و نتیجه نهایى و دستاورد اصلى ((روزه)) که برجسته ترین, وظایف مسلمان در ماه مبارک رمضان است, تقوا مى باشد.

((یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون))28 اى کسانى که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شده; آن گونه که بر آنها که پیش از شما بودند نوشته شد, تا پرهیزکار باشید.

تقوا که همان نگهدارى, کنترل و مهار تمایلات حیوانى و خواسته هاى نفسانى است, یک امر واقعى و عینى مى باشد که در سایه ى روزه و روزه دارى در وجود انسان محقق مى گردد. ماه رمضان با همه آنچه که به همراه دارد (و برجسته ترین آن روزه است), در صدد کنترل انسان و مهار تمایلات تنى و ایجاد و تقویت روحیه ى مقاومت در برابر جاذبه هاى نفسانى است تا بتواند بعد حقیقى و گوهر اصلى وجود انسان را سرزنده, بالنده, با نشاط و فربه نماید; تا تو تن را چرب و شیرین مى دهى گوهر جان را نیابى فربهى 4ـ ارتباط ماه رمضان با حیات حقیقى انسان انسان براى تامین حیات معنوى خود و تقویت, پرورش و فربهى روح خویش به این ماه الهى نیازمند است. گرچه این فریضه الهى مانند دیگر فرایض و تکالیف اسلامى تنها با یک بعد وجود انسان سروکار ندارد و فواید و آثار آن به حیات روحى انسان محدود نمى گردد و ضمن تامین نیازهاى روحى و درپى داشتن آثار و نتایج معنوى, بهره ها و برکات مادى و دنیایى را هم براى انسان و جامعه به همراه دارد,29 ولى هدف اصلى ونقش اساسى و تاثیر عمده ماه رمضان به حیات معنوى و روان انسانى مربوط مى شود و آدمى براى بالندگى, رشد و چالاکى به امساک, منع و محدودیتى که ماه رمضان براى بعد حیوانى انسان ایجاد مى کند نیازمند است, این امساک, هرگز به معناى محرومیت و از دست دادن توانایى ها و گرفتار ضعف و ناتوانى شدن نیست. ((روزه)) براى پیشگیرى از محرومیت انسان و ایجاد قدرت کنترل در برابر شهوات نفس و تمایلات تن و برخوردار ساختن جان انسان از گوهرها و کمالات انسانى بسیار لازم و ضرورى است. چه بسیار افرادى که با رها نمودن نفس و تن دادن به شهوات آنى و هوس هاى زودگذر, در حسرت ازدست دادن گوهر انسانیت نشسته و گرفتار اندوهى همیشگى شده اند; ((کم من شهوه ساعه اورثت حزنا طویلا))30 امام على (ع) فرمود: و چه بسا شهوت یک لحظه که مایه اندوه طولانى گردد.

ماه رمضان یکپارچه خیر و برکت

با به خاطر سپردن نکات چهارگانه ى پیش, اکنون مى توان چهره مبارک و سیماى پر خیر و برکت ماه رمضان را مشاهده نمود و به برکت آفرینى آن براى انسان پى برد.

البته این چهره زیبا و سیماى نورانى آنگاه قابل مشاهده است که پرده از دیدگان آدمى برداشته شود و غبار تن, حجاب رخسار زیباى جان نگردد و خواهش هاى نفسانى, مانع رویت ارتباط میان نیازهاى جان آدمى با حقیقت و ماهیت روح پرور ماه رمضان نباشد و نگاه صحیح نسبت به این ماه و رابطه آن با جان انسانى و نیازهاى او بدست آید. در این صورت لحظه لحظه این ماه و همه آنچه که به همراه دارد, موجب خیر, برکت و مبارکى براى انسانى است که آن را درک کرده و در آستانش بستر افکنده است. چقدر شنیدنى است این گزارش محمد بن مسلم از امام باقر (ع): ((ان الله تعالى ملائکه موکلین بالصائمین یستغفرون لهم فى کل یوم من شهر رمضان الى آخره وینادون الصائمین کل لیله عند افطارهم: ابشروا عباد الله فقد جعتم قلیلا وستشبعون کثیرا بورکتم و بوره فیکم...))31 خداوند داراى ملائکه اى است که وظیفه آنان استغفار نمودن براى روزه داران در هر روز از ماه رمضان تا پایان این ماه است و در هر شب هنگام افطار به روزه داران بشارت مى دهند: اى بندگان خداوند اندکى گرسنگى را چشیدید و بزودى سیر مى گردید. شما و آنچه که در شماست مبارک گردید.

[اى خجسته درد و بیمارى و تب

اى مبارک درد و بیدارى شب رنج گنج آمد که رحمت ها دروست مغز تازه شد چو بخراشید پوست] آرى, اگر روح انسان را بشناسیم و نیازهاى حقیقى او را بدانیم و رابطه بنده با خدا و راز نیازمندى بشر به ارتباط با عالم ملکوت را به درستى بیابیم نه تنها ماه رمضان راموجب محرومیت و محدودیت نمى دانیم, بلکه آن را موجب توسعه و پیشرفت وجودى و صعود و تکامل انسانى خواهیم دانست.. در این صورت, براى تکامل و تعالى انسان و رسیدن به کوى حق, روزه و ماه رمضان (و امورى که موجب بالندگى و نشاط و قوت جان مى گردد) را لازم و ضرورى خواهیم شمرد; چنان که در این روایت نبوى آمده است:

((من عرف الله وعظمه, منع فاه من الکلام و بطنه من الطعام وعنى نفسه بالصیام والقیام...))32 کسى که خدا را به درستى شناخته و به عظمت او پى برده باشد, دهان خود را از سخن و شکمش را از غذا بازداشته و رنج روزه و عبادت (نماز و شب زنده دارى) را بر خود هموار مى کند.

[چون که در معده شود پاکت پلید

قفل نه بر حلق و پنهان کن کلید

یعنى ویژگى معده این است که پاکى ها را به پلیدى تبدیل مى کند پس بر حلق خود قفلى بزن و کلیدش را پنهان کن و دائم مراقب شکم خود باش]. با این نگاه و معرفت, انسان مومن هرگز به از دست دادن ماه رمضان راضى نمى شود و در صورت از دست رفتن آن سخت نگران و بسیار آزرده خاطر و ملول مى گردد. آن گونه که در زمزمه هاى عارفانه آن روح آگاه و شیدا در واپسین ساعات ماه مبارک مى خوانیم:

((فنحن مودعوه وداع من عز فراقه علینا وغمنا و اوحشنا انصرافه عنا...))33 ما با این ماه خدا حافظى مى کنیم, خدا حافظى کسى که جدایى اش براى ما سخت است و این جدایى ما را اندوهگین مى کند و با رفتنش تنها مى شویم.


پى‏نوشت‏:

1ـ آل عمران, 178.
2ـ متن خطبه مقام معظم رهبرى در نماز جمعه تهران در تاریخ 77/10/18 بیستم ماه مبارک رمضان.
3ـ در مقاله اى تحت عنوان ((على (ع) و کارگزاران ناصالح)) به این شخصیت پرداخته شده است.
4ـ اعراف, 33.
5ـ در این گفتار متن عربى عباراتى که معظم له از غیر معصوم نقل کرده اند حذف و به ترجمه اکتفا شده است.
6ـ صحیفه جامعه سجادیه دعاى / 155.
7ـ بحار, ج 93, ص 347.
8ـ بحار, ج 93, ص 346.
9ـ وسایل الشیعه, ج 6, ص 174.
10ـ تهذیب الاحکام, ج 4, ص 152.
11ـ وسایل الشیعه, ج 7, ص 227.
12ـ مستدرک الوسایل, ج 7, ص 429.
13ـ همان, ص 446.
14ـ الاقبال بالاعمال الحسنه (اقبال سید بن طاووس) باب 3 فصل 4.
15ـ لسان العرب, ج 1 و مفردات راغب واژه ((برک)) ومجمع البیان, ج 2, ص 477.
16ـ لسان العرب, ج 1.
17ـ مفردات راغب.
18- لسان العرب, ج 1.
19ـ مفردات راغب.
20ـ آل عمران, 96.
21ـ اسرا, 1.
22ـ دخان, 3.
23ـ مریم, 31.
24ـ صافات, 113.
25ـ ق, 9.
26ـ مومنون, 14.
27ـ حجر, 29.
28ـ بقره, 183.
29ـ واین حقیقیت با مدد و توفیق الهى پس از بیان همه ى ویژگیها و اوصاف ماه مبارک کاملا آشکار خواهد شد.
30ـ کافى ج 2, ص 451.
31ـ وسائل الشیعه, ج 6, ص 176.
32ـ امالى صدوق, ص 249.
33ـ صحیفه جامعه سجادیه, دعا 142 و اقبال سید بن طاووس, باب 34.

مصطفى ابراهیمى مازندرانى
ره توشه راهیان نور ـ ویژه ماه مبارک رمضان ـ 1422قمرى ، 1380 شمسى


  




طراحی پوسته توسط تیم پارسی بلاگ