حسن خلق چنان که پیامبر بزرگ اسلام فرمودهاند: اخلاق اعظم خداست. این اخلاق یا رشتههایى از آن، در هرکس باشد مایهى نجات دنیا و آخرت او و سبب رهایىاش از مشکلات و رنجها و عامل آزادىاش از دوزخ است.
تحمل حسنات اخلاقى و بویژه در برخورد با مردم و به کارگرفتن آن حقایق عالى نسبت به دوست و دشمن، روحى گسترده و حوصلهاى وسیع و شرح صدرى عظیم مىطلبد، که همهى این امور جزء به جزء و قدم به قدمش، حرکت به سوى حق و هماهنگى با اخلاق خدا و عبادتى باارزش و روزنه اى است براى ورود به رحمت واسعهى الهى و جلب رضایت و خشنودى پروردگار؛ و در نتیجه سبب رهایى از خزى دنیا و عذاب آخرت و زمینهى به دست آوردن سعادت امروز و فرداست .
جبرئیل از جانب خداى "عزّ و جلّ" به من خبر داد که تو داراى پنج خصلتى که خداوند و رسولش آنها را دوست دارد
آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام نشان مىدهد که چه بسیار مردمى که محروم از عباداتى چون نماز و روزه و حج و زکات بودند ولى به خاطر دارا بودن برخى از حسنات اخلاقى توفیق خدا رفیقشان شد، و آنان را از گمراهى و انحراف و سردرگمى و خلاف نجات داد، و به گردونهى عبادت و بندگى حق وارد کرد، و سبب نجات آنان از زندان هواى نفس و اسارت شیطان شد، تا جایى که به جبران گذشته برخاستند، و توبهى نصوح به جاى آوردند، و عبادات از دست رفته را قضا کردند، و خود را به آمرزش و مغفرت حق رساندند، و در دریاى رحمت واسعهى الهى غرق شدند .
و چه بسیار مردمى که اهل نماز و روزه بودند و گاهى بر سجاده ى تهجّد شبانه مى نشستند و جمعه و جماعات را ترک نمى کردند، ولى به خاطر آلوده بودن به رذایل اخلاقى از سعادت ابدى و خوشبختى دایمى محروم شدند، و عباداتشان به قول قرآن تباه و بى اثر و ضایع شد، و چون غبارى در برابر باد به هوا پراکنده گشت، و مورد خشم حق قرار گرفتند، و رضا و خشنودى دوست را از دست نهادند ، و قدم به قدم از خدا دور شدند، و نهایتاً عذاب الهى را براى خود خریدند ، و به کنج ذلت و خوارى و بیچارگى و بدبختى خزیدند!
حضرت امام صادق علیه السلام مىفرماید: روزی گروهی از اسیران جنگی از کفار را به محضر پیامبر اسلام آوردند، و حضرت به کشتن همهى آنان جز یکى فرمان داد.
اسیر به حضرت گفت: پدر و مادرم فدایت، از میان اینان چه شد مرا آزاد کردى؟
حضرت فرمود: جبرئیل از جانب خداى "عزّ و جلّ" به من خبر داد که تو داراى پنج خصلتى که خداوند و رسولش آنها را دوست دارد:
1 ـ نسبت به ناموست داراى غیرت هستى .
2 ـ اهل جود و سخایى و بخششی .
3 ـ آراسته به حسن خلقى .
4 ـ زبانى راستگو دارى .
5 ـ و اهل شجاعتى .
هنگامى که اسیر این حقایق را شنید مسلمان شد، و بعدها در جهادى در رکاب پیامبر بعد از دلاوریهای بسیار به شرف شهادت نایل آمد
(1)
راستى شگفت آور است کافرى بر ضد پیامبر به جنگ برمىخیزد ، در میدان جنگ به دست سپاه اسلام با دیگر یارانش اسیر مىشود، همه به اعدام محکوم مىگردند، ولى خداى مهربان به وسیلهى امین وحى به خاطر حسنات اخلاقىاش که محبوب خدا و پیامبر است فرمان آزادىاش را صادر مىکند ، و از گناه او که جنگ بر ضد پیامبر بود درمىگذرد، سپس به سبب آن حسنات مسلمان مىشود و به اوج کمال که کمالى فوق آن نیست یعنى شهادت پر مىکشد.
1- الکافى: ج 8 ؛ ص 16
ر.ک : زیبایـیهاى اخلاق، حسین انصاریان