یکی از دستورالعملهای انسان ساز برای زندگی،وصیت امام صادق علیه السلام به یکى از اصحاب خاصّشان به نام عبداللّه بن جندب است که مقامات والایى در معنویات و معارف داشته است. سلسله مطالب _ ره جویان صادق _ به بیان و توضیح جملات ایشان می پردازد.
امام صادق علیه السلام درباره ویژگیهای دوستان خودشان صفاتى را براى آنان برمى‌شمارند. اولین صفت آنها این است که:
« و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْیُنِهم حتّى مایُریدونَ بها بدلا »
آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا که حاضر نیستند آن را با چیزى معاوضه کنند.
اگر در جایى امر دایر شود بین چیزى دنیایى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است که حاضر نیستند آن را با هیچ چیز دنیا عوض کنند.
« آه، آه على قلوب حُشِیَتْ نوراً »
چقدر دل‌هاى آنان پر نور است!
باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه یا مخزنى است که چیزهاى مختلفى در آن انباشته مى‌شود. این مخزن پر از نیروهاى متراکم است. همان‌طور که در محسوسات، مى‌توان نیروهاى متراکمى را در جایى ذخیره کرد، در معنویات هم مى‌توان چنین کارى کرد. در قلب انسان، نیروهاى معنوى ذخیره مى‌شود. همان‌گونه که در عالم محسوسات، نور بزرگ ترین و شناخته شده ترین مظهر نیرو است، در عالم معنویات هم نورانیتى معنوى وجود دارد که در دل انسان جا مى‌گیرد و انباشته مى‌گردد. این نور، موهبتى خدایى است. هر انسانى مى‌تواند با کسب لیاقت هایى، قلب خود را آماده کند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم این است که توجهى به دنیا و زرق و برق آن ندارد، به لذت‌هاى مادى دل نمى‌بندد، فقط توجهش به مسایل معنوى و اخروى است. اما به عکس، کسانى که به زرق و برق دنیا چشم مى‌دوزند و دنبال هوس‌هاى مادى اند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقایق را نمى‌بیند و ارزش مسایل معنوى را درک نمى‌کنند. در نتیجه، گول ظاهر فریبنده آن را مى‌خورند.
« و إنَّما کانَت الدّنیا عندهُمْ بمَنزَلَةِ الشَّجاع الاَْرْقِم »
دنیا نزد آنان ، هم چون مارى بسیار خطرناک است که منتظر فریفتن آنها است.
برخى از مارها ـ که بسیار خطرناک هم هستند ـ گاهى در صحراها روى دم خود مى‌ایستند تا سایر جانداران را فریب دهند. هرکه از دور آنها را ببیند تصور مى‌کند شاخه خشک درختى است، اما وقتى به آنها نزدیک مى‌شود، او را مى‌بلعند. امام صادق علیه السلام مى‌فرماید: دوستان ما دنیا را به صورت مارى فریبنده مى‌بینند که در راهشان ایستاده و منتظر است تا آنها را فریب دهد. همیشه این گونه به دنیا نگاه مى‌کنند و مواظبند تا فریب آن را نخورند.
« و العدوِّ الاَْعْجَم »
دنیا در نظر آنان همانند دشمنى بى منطق است که حرف حساب نمى‌فهمد.
هرگاه بر انسان تسلط پیدا کند، به او رحم نمى‌کند.
« اَنسُوا باللّهِ »
انس اینان با خدا است.
به خلاف دنیاپرستان که اصلا نمى‌توانند با خدا انس بگیرند و انسشان تنها با هوس‌هاى مادى است. دنیاپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو رکعت نماز با حضور قلب بخوانند، گویى در زندان تاریک کشنده‌اى گرفتار آمده‌اند و مى‌خواهند جانشان را بگیرند. اما اولیاى خدا چنین نیستند؛ با این چیزها انس نمى‌گیرند. آنان منتظرند تا از بیگانه‌ها کناره بگیرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار کنند. منتظر رسیدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنین چیزهایى لذت مى‌برند. حضور در خلوت، و راز و نیاز با او بزرگ ترین لذت آنها است.
« إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بهِ اسْتَأْنَسَ المُترَفونَ »
از چیزهایى که مترفان و خوش گذران‌ها با آن انس دارند، وحشت مى‌کنند.
« اولئک اولیائى حقّا »
اینان همان دوستان واقعى من هستند.
همان‌ها که شیطان به دنبالشان است و همّش را صرف فریب دادن آنها مى‌کند.
« و بهم تُکشَفُ کُلُّ فتنَة و تُرفعُ کُلُّ بَلیَّة »
اینها همان کسانى‌اند که خداوند به واسطه ایشان هر فتنه‌اى را رفع مى‌کند و هر بلایى را از جامعه برمى‌دارد.
منظور از «فتنه» در لسان قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) بیش تر فتنه‌هاى معنوى، اعتقادى و فکرى است. انحرافات فکرى و عقیدتى که در میان جامعه پیدا مى‌شود، به وسیله چنین کسانى رفع مى‌شود.
حاصل استفاده از این بخش از فرمایش امام صادق علیه السلام این است که راه صحیح معرفت خدا و قرب به او در پرتو ولایت اهل بیت علیهم السلام پیدا مى‌شود. اولین نشانه کسانى که داراى ولایت اهل بیت علیهم السلام هستند، بى اعتنایى به دنیا است. البته این با عمل نکردن به وظایف دنیوى تفاوت دارد. فرق است بین دل بستن به دنیا با عمل کردن به وظایف دنیوى. دنیا محل انجام وظایف است. انسان باید ببیند هر لحظه چه وظیفه‌اى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد، اما در عین حال به دنیا فریفته نگردد. کسانى که داراى ولایت واقعى اهل بیت علیهم السلام باشند، از دوستان آنها به حساب مى‌آیند؛ دنیا در نظرشان کوچک و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خدا است، به خلاف دشمنان اهل بیت علیهم السلام که انس آنها با امور دنیوى و شیطانى است.
مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.
