اقسام حقوقى که بر عهده انسان است
امّا مطلب اوّل : اوّلا باید بدانیم حقوقى بر عهده انسان لازم مى شود که باید به ذى حقّ اداء نماید ، و آن حقوق بر سه قسم است :
قسم اوّل : حقوقى است که خداوند متعال آنها را بر عهده بندگان فرض و لازم فرموده است ، یعنى تعلّق حقوق به همه اهل ایمان بواسطه همان اشتراک و اتّحاد آنها است که در وصف ارکان اسلام و ایمان دارند بدون آنکه فعل خود بندگان به اختیار آنها موجب تعلّق آن حقوق شده باشد .
قسم دوّم : حقوقى است که بر عهده بندگان تعلّق مى گیرد ، و لکن سبب تعلّق آن حقوق به اختیار خود آنها ـ به فعل و عملشان ـ است ، ولى ارتکاب آن فعل به وجه جواز یا استحباب یا وجوب مى باشد ، مانند حقوقى که ما بین شوهر و زن یا معلم و شاگرد یا والدین و فرزند و همسایه و امثال اینها مى باشد .
قسم سوّم : حقوقى است که بر عهده انسان به اختیار و به فعل خودش تعلّق مى گیرد ، و لکن بر وجه ظلم و معصیت و حرمت ، مانند غیبت کردن و تهمت زدن و نمّامى و افساد مابین دو کس نمودن ، و مانند مال کسى را سرقت کردن ، یا گرفتن آن به نحو دیگر و به ظلم و زور یا حیله گرى نمودن و امثال اینها .