تعریف روزه
مساءله 246 :
روزه آن است که انسان براى انجام دادن فرمان خداوند عالم ، از اذان صبح تا مغرب ، از چیزهایى که روزه را باطل مى کند و شرح آنها بعداً گفته مى شود، خوددارى کند.

نیّت روزه
مساءله 247 :
انسان مى تواند در هر شب از ماه رمضان ، براى روزه فرداى آن نیّت کند. همچنین جایز است که شب اوّل ماه روزه همه ماه را نیّت کند.

مساءله 248 :
اگر انسان بخواهد غیر از روزه رمضان ، روزه واجب دیگرى بگیرد، بنابر اقوى باید آن را معین کند مثلاً نیّت کند که ((روزه قضا)) یا ((روزه نذر)) مى گیرم ولى در ماه رمضان ، لازم نیست نیّت کند که روزه ماه رمضان را مى گیرم .

مساءله 249 :
اگر روزى را که شک دارد آخر شعبان است یا اوّل ماه رمضان ، به نیّت روزه قضا یا روزه مستحبى و مانند آن ، روزه بگیرد و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است باید نیّت روزه رمضان کند.

مبطلات روزه
مساءله 250 :
نُه چیز روزه را باطل مى کند:
1 - خوردن و آشامیدن
2 - استمنا
3 - دروغ بستن به خدا و پیغمبر ص و جانشینان پیغمبر و معصومان
4 - رساندن غبار به حلق
5 - جماع
6 - اماله کردن
7 - باقى ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
8 - فرو بردن تمام سر در آب
9 - قى کردن

احکام مبطلات روزه
خوردن و آشامیدن
مساءله 251 :
اگر روزه دار، چیزى را عمداً بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل مى شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز، معمول باشد (مثل نان و آب ) و چه معمول نباشد (مثل خاک و شیره درخت ) و چه کم باشد و چه زیاد.

مساءله 252 :
اگر روزه دار، چیزى را سهواً بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمى شود.

مساءله 253 :
احتیاط واجب آن است که روزه دار، از استعمال آمپولى که بجاى غذا بکار مى رود، خوددارى کند (بلکه اجتناب خالى از وجه نیست )، ولى تزریق آمپولى که عضو را بى حس مى کند، یا به جهت دیگر استعمال مى شود، اشکال ندارد.

مساءله 254 :
اگر روزه دار، چیزى را که بین دندان مانده است ، عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل مى شود.

مساءله 255 :
جویدن غذا براى بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً به حلق نمى رسد، اگر چه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمى کند.

مساءله 256 :
انسان نمى تواند براى ضعف ، روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است که مشقّت شدیدى دارد، به طورى که معمولاً نمى شود آن را تحمّل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد، ولى اگر تا سال دیگر خوب شد، باید قضاى آن را بگیرد.

استمناء
مساءله 257 :
اگر روزه دار استمنا کند. یعنى با خود کارى کند که منى از او بیرون آید، روزه اش باطل مى شود.
دروغ بستن به خدا و پیغمبر

مساءله 258 :
اگر روزه دار به گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها، به خدا و پیغمبر و جانشینان آن حضرت ، عمداً نسبت دروغ بدهد، روزه او باطل است . و خالى از وجه نیست که به دروغ بستن به پیغمبران و جانشینان آنها و حضرت زهرا3 ملحق به دروغ بستن به خدا باشد و روزه را باطل کند.
رساندن غبار غلیظ به حلق

مساءله 259 :
رساندن غبار یا دود غلیظ به حلق ، بنابر اظهر، روزه را باطل مى کند، چه آن غبار، غبار چیزى باشد که خوردن آن حلال است مثل (غبار آرد) و یا غبار چیزى باشد که خوردن آن حرام باشد.

مساءله 260 :
اگر غبار و مانند آن ، بى اختیار، به حلق برسد، روزه باطل نمى شود.

جماع
مساءله 261 :
نزدیکى ، روزه را باطل مى کند اگر چه فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید.

مساءله 262 :
اگر کمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید روزه باطل نمى شود، ولى اگر کسى که آلتش را بریده اند کمتر از ختنه گاه را داخل کند بطلان و عدم بطلان روزه اش محل اشکال است .

مساءله 263 :
اگر فراموش کند که روزه است و نزدیکى نماید، یا او را به نزدیکى مجبور نمایند، روزه او باطل نمى شود. ولى چنانچه در هنگام نزدیکى یادش بیاید، یا دیگر مجبور نباشد، باید فوراً از حال نزدیکى خارج شود و اگر خارج نشود، روزه او باطل است .

اماله
مساءله 264 :
اماله کردن با چیز مایع اگر چه از روى ناچارى و براى معالجه بنابر اظهر روزه را باطل مى کند
باقى ماندن بر جنابت ، حیض و نفاس تا اذان صبح

مساءله 265 :
اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، روزه اش باطل مى شود و کسى که وظیفه او تیمم است اگر عمداً تیمم ننماید، روزه اش باطل است .

مساءله 266 :
کسى که جنب است و مى خواهد روزه واجبى بگیرد که وقت آن معین است مثل روزه رمضان ، اگر عمداً غسل نکند تا وقت تنگ شود باید با تیمم روزه بگیرد و روزه او بنابر اظهر صحیح است .

مساءله 267 :
اگر زن در ماه رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم نکند، روزه اش باطل است و وجوب کفاره خالى از وجه نیست .

مساءله 268 :
اگر زن نزدیک اذان صبح از حیض و نفاس پاک شود و براى هیچکدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده روزه او صحیح است .

مساءله 269 :
اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگر چه نزدیک مغرب باشد روزه او باطل است .

مساءله 270 :
اگر زنى که در حال استحاضه است غسلهاى خود را به تفصیلى که در احکام استحاضه گفته شد بجا آورد روزه او صحیح است ، و بى وجه نیست که صحت روزه او مشروط به انجام غسلى باشد که باید براى نماز صبح انجام دهد، ولى بنابر اظهر غسل نمازهاى مغرب و عشاى شب گذشته و شب آینده در صحیح بودن روزه او شرط نیست .
و بنابر احتیاط واجب مستحاضه متوسطه هم مثل کثیره انجام غسلى که بر او واجب است در صحیح بودن روزه اش شرط است ولى وضوى واجب بر مستحاضه قلیله ، شرط صحت روزه نیست .

مساءله 271 :
در تمام مواردى که غسل واجب است اگر نتوانست غسل کند وجوب تیمم خالى از وجه نیست و بنابر احتیاط واجب بعد از تیمم باید تا اذان صبح بیدار بماند.

فرو بردن سر در آب
مساءله 272 :
اگر روزه دار تمام سر را، عمداً در آب فرو برد اگر چه بقیه بدن از آب بیرون باشد بنابر اقوى روزه اش باطل مى شود.
مساءله 273 :
اگر روزه دار با مانع و حائل غلیظى ، دور سر را پوشانده باشد و یا سر را به چیزى آغشته کرده باشد که مانع از رسیدن آب به آن بشود، فرو بردن تمام سر در آب ، بنابر اظهر، روزه را باطل نمى کند.
مساءله 274 :
فرو بردن سر در آب مضاف ، بنابر احوط، روزه را باطل مى کند.

مساءله 275 :
اگر روزه دار بى اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد، روزه او باطل نمى شود.

مساءله 276 :
اگر انسان فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد، یا دیگرى ، به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب ، یادش بیاید که روزه است ، یا آن شخص دست خود را بردارد، باید فوراً سر را بیرون آورد و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل مى شود.

قى کردن
مساءله 277 :
هر گاه روزه دار، عمداً قى کند، اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه اش باطل مى شود، ولى اگر سهواً و یا بى اختیار قى کند، اشکال ندارد، ولى نباید آن را عمداً فرو ببرد.

کفاره روزه
مساءله 278 :
کسى که روزه ماه مبارک رمضان ، بر او واجب است ، اگر به عمد یا شبه عمد، روزه خود را باطل کند، باید علاوه بر قضاى آن ، کفّاره هم بدهد.

مساءله 279 :
کسى که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید:
یا یک بنده آزاد کند
یا دو ماه روزه بگیرد
یا شصت فقیر را سیر کند و یا به هر کدام ، یک مُدّ (تقریبا ده سیر) طعام ، یعنى گندم یا جو و مانند اینها، بدهد.
دادن پول طعام کافى نیست ، ولى اگر فقیر را در خریدن و قبول آن وکیل کند و فقیر نیز انجام دهد، کافى است .

مساءله 280 :
کسى که مى خواهد به عنوان کفّاره قضاى عمدى ماه رمضان ، دو ماه روزه را بگیرد، باید سى و یک روز آن را پى در پى بگیرد و اگر بقیه آن پى در پى نباشد، اشکال ندارد.

مساءله 281 :
اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود که روزه دار است نزدیکى کند چنانچه زن را مجبور کرده باشد کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد ولى اگر در اثناء، زن راضى شود، بنابر احتیاط واجب مرد دو کفّاره بدهد و زن یک کفاره و اگر زن به نزدیکى راضى بوده بر هر کدام یک کفّاره واجب مى شود.

مساءله 282 :
اگر زنى شوهر روزه دار خود را مجبور کند که نزدیکى نماید یا کار دیگرى که روزه را باطل مى کند انجام دهد واجب نیست کفاره روزه شوهر را بدهد.

مساءله 283 :
کسى که به سبب مسافرت یا بیمارى روزه نمى گیرد، نمى تواند زن روزه دار خود را مجبور به نزدیکى کند.

مساءله 284 :
اگر کفاره واجب شود و چند سال آنرا بجا نیاورد چیزى بر آن اضافه نمى شود.
کسانى که روزه بر آنها واجب نیست

مساءله 285 :
اگر کسى مریض باشد به طورى که بداند یا گمان کند روزه گرفتن براى او ضرر دارد، نباید روزه بگیرد، و اگر روزه بگیرد روزه اش صحیح نیست ، و در صورت خوف ضرر در صورتى که خوف او عقلایى باشد، مى تواند روزه اش را افطار کند.

مساءله 286 :
کسى که به علت پیرى نمى تواند روزه بگیرد یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست ، و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگیرد، اقوى وجوب قضا است ، و در صورتى که نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا کند، واجب است براى هر روزه یک مُد طعام - که تقریباً ده سیر است - از گندم یا جو و مانند اینها صدقه دهد و همچنین کسى که توانایى قضاى روزه را داشته ولى به سبب ندانستن حکم ، قضاى آن را تا رمضان بعد تاءخیر انداخته ، باید علاوه بر قضاى روزه به مقدارى که گفته شد کفاره دهد.

مساءله 287 :
بر پسر یا دخترى که تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نیست و کفاره هم ندارد، ولى قضاء دارد.

مساءله 288 :
زنى که زاییدن او نزدیک است و روزه براى حملش یا خودش ضرر دارد، واجب است افطار نماید و براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد و در هر صورت روزه هایى را که نگرفته ، بعداً قضا نماید.

مساءله 289 :
زنى که بچه شیر مى دهد و شیر او کم است ، چه مادر بچه باشد یا دایه او، چه با اجرت شیر بدهد یا بى اجرت ، اگر روزه براى خودش یا بچه اى که شیر مى دهد ضرر دارد، واجب است افطار کند و براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد، و در هر دو صورت روزه هایى را که نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، باید قضا نماید، و اگر کسى پیدا شود که بى اجرت بچه را شیر دهد، یا براى شیر دادن بچه ، از پدر یا مادر بچه یا از شخص دیگرى که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، واجب است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
روزه حرام - روزه مستحب

مساءله 290 :
روزه عید فطر و قربان حرام است

مساءله 291 :
بنابر احتیاط روزه مستحبى براى زن ، بدون اذنِ شوهر صحیح نیست ، چه منافات با حق شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد، و اگر شوهر به خاطر منافات با حقش ، زن را از روزه اى که به نحوى بر خود واجب نموده منع کند، در صورتى که وقت روزه وسعت دارد زن نباید روزه بگیرد، ولى اگر وقت روزه تنگ شود اذن شوهر شرط نیست .

مساءله 292 :
بنابر احتیاط مستحب در صحیح بودن روزه مستحبى فرزند، اذن پدر و مادر شرط است ، گرچه بنابر اقوى همین که موجب ناراحتى آنها نشود و یا نهى نکرده باشند روزه اش صحیح است .

استفتائات

1 - آیا زنان هم محتلم مى شوند مثل مردان که غُسل بر ایشان واجب مى شود و خوددارى کردن از خواب دوم در روزه در حق ایشان نیز لازم است یا نه :
بسمه تعالى
بلکه ممکن است مثل مردان باشند اگر چه بعید است ، و بر فرض انزال در احتلام و وجوب غسل و بقیه موارد مثل مردانند البته با علم یا اطمینان به اینکه منى مرد نیست .

2 - کسانیکه عذر دارند مثل مریض ، مسافر و دیگران اگر روزه بگیرند جایز است از آنها یا نه .
بسمه تعالى
مجزى نیست و قضاى آن روزه بر او واجب است ، مگر مسافرى که جاهل به حکم باشد و عالم نباشد حتّ ى اجمالاً پس ‍ کفایت مى کند روزه آن به خلاف ناسى . اگر در اثناى روزه جاهل یا ناسى آگاه شوند به مسئله واجب است روزه را افطار کنند. و در شرطیّت عدم خوف در صحّت (به این معنى که قضاء واجب باشد در صورت صوم ، به رجاء عدم ضرر و در واقع مضرّ نباشد،) تاءمّل است . بله مى تواند با خوف ضرر عقلانى افطار نماید.

3 - هرگاه عذر حایض و نفساء در جزئى از روز حاصل شود باید افطار کنند یا نه :
بسمه تعالى
بله باید افطار کند هر چند کمى قبل از غروب باشد یا خون قطع شود لحظه اى بعد از طلوع فجر.

4 - اگر زن حامله اى که وضع حمل او نزدیک باشد، بترسد بر خود و یا بر طفلى که در شکم اوست از جهت تشنگى یا گرسنگى ، تکلیفش چیست .
بسمه تعالى
واجب است افطار نماید. و همچنین زنى که شیر مى دهد طفل را و کم باشد شیر او و بترسد بر ضرر رسیدن به طفل یا بر نفس شیردهند یا شیردادن که ضررى بر یکى از شیرخوار یا شیردهنده وارد شود. به سبب روزه گرفتن و احوط قصر حکمِ به جواز افطار یا وجوب آن است . و صدقه بدهد زن از مال خود در عوض هر روزى ، به مدّى از طعام و قضا نماید بعد از زوال عذر.

5 - آیا تعلق صدقه در زن شیردهنده ، میان مادر، مستاءجره و متبرعه فرق مى کند یا نه :
بسمه تعالى
فرقى نیست و همچنین فرق نیست در طفل میان ولد نسبى و رضاعى و حلال زاده و حرام زاده .

6 - زن حامله اى که وضع حملش نزدیک است و زن شیردهى که بچه شیر مى دهد باید روزه را افطار کنند اگر روزه بگیرند حکمش چیست .
بسمه تعالى
روزه اینها باطل است و قضاء از اینها ساقط نمى شود بطلان و قضاء در صورت صوم به رجاء عدم ضرر با انکشاف عدم آن در واقع ، لکن محل تاءمّل ، صورت عدم حرمت اِضرار بر نفس یا ولد است بدون علم و ظنّ و همچنین است حال در خوف مرض .

7 - آیا بر حایض و نفساء قضاء روزه ماه مبارک رمضان واجب است یا نه :
بسمه تعالى
بله واجب است ، و همچین بر کسى که خواب رفته باشد تمام روز را و نیّت نکرده باشد، یا اینکه روزه را فراموش کرده باشد و نیز کسى که غسل جنابت را فراموش کرده باشد و بگذرد بر او چند روز یا تمام ماه قضاء بر او واجب است .

8 - اگر مردى زن خود را در روز ماه رمضان اجبار کرد بر جماع و هر دو روزه باشند حکمش چیست .
بسمه تعالى
واجب است بر مرد دو کفاره بدهد و اما اگر زن اطاعت مرد را نموده باشد واجب است بر هر کدام یک کفّاره و اگر زن در اثناء راضى بشود بنابراحتیاط واجب مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد.

9 - اگر کسى در روز ماه رمضان افطار کند و آن را حلال بداند، مرتد است یا نه :

بسمه تعالى
بله مرتد است .